Mijn hobby, heggen vlechten

Mijn hobby, heggenvlechten - door Erik Leensen


Afgelopen vrijdag ben ik na mijn werk bij In Groene Handen heggen gaan vlechten. De 1e vlechtdag van het seizoen (dat loopt van september tot eind maart). Wat is dat nu heggen vlechten? Nou de eerste keer dat ik ermee in aanraking kwam zag het er nogal schokkend uit. We zagen toen we op de Hoge Enk werkten een heg die zwaar was toegetakeld, alle struiken waren omgelegd. Het zag er verschrikkelijk uit. We hebben nog speciaal de “bomenman” van de gemeente gebeld. Die zei dat er een cursus heggenvlechten was geweest, en dat – ondanks hoe het er uitzag- alle struiken zouden blijven leven. En dat bleek ook zo te zijn. De tweede keer dat ik in aanraking kwam met heggen vlechten was enige maanden later op dezelfde plek. Er was toen een Nederlands Kampioenschap Heggen vlechten. Allemaal stoere mensen met middeleeuwse kapmessen en grote bijlen. Dat trok me wel aan. Dus heb ik contact gezocht met de plaatselijke vereniging (1 van 6 in Nederland).


Heggenvlechten is een oud ambacht. Voor dat het prikkeldraad werd uitgevonden zat je met het probleem: 1) hoe houd ik mijn vee binnen; 2) wilde dieren buiten en 3) boze buren weg. Een rij doornige struiken hielp al. Echter als Brutus de stier, een tochtige Willemien 13 aan de andere kant van de heg bemerkte wrong hij zich alsnog door de struiken heen. Waarschijnlijk na een storm waar een tak gedeeltelijk was afgescheurd en toch bleef leven, kwam met op het idee om alle struiken in te kappen en schuin neer te leggen en de takken in elkaar te vlechten. Gecombineerd met de nieuwe scheuten die uit de kapwonden recht omhoog dwars door alle gelegde struiken heen groeien wordt dit één ondoordringbare doornige takken massa. Deze is zo sterk dat de Amerikanen tijdens de Invasie van Normandië in 1944 een speciale tank ontwierpen met een enorme heggenschaar erop om door de heggen te komen.


Per regio verschilden de functies van de heg (sier, schapenteelt, runderteelt, varkensteelt) en de materialen zodat er overal verschillende stijlen ontstaan zijn. Bij sommige (Maasheggen) wordt alleen materiaal uit de heg gebruikt en worden alle planten neergelegd. Bij sommigen zijn steun constructies met staken en vlechtwerk van wilgentenen op de top om de heg te ondersteunen terwijl de nieuwe scheuten die voor de stevigheid zorgen groeien (South England Stijl/ Staken en Binders) en soms liggen alle doorns aan één kant (tegen de varkens) Midland stijl In deze stijlen zijn ook kampioenschappen, daarin gaat het om de kwaliteit van het werk, niet om het aantal meters. Het is een jury sport.


Hoewel prikkeldraad goedkoper en sneller te leggen is (een heggenvlechter maakt 10 meter per dag) heeft de heg grote milieuvoordelen. Er is Engeland onderzoek gedaan naar hoeveel soorten er leven op Prikkeldraad. Men kwam op 8 een spin en wat parasieten daarvan en bacteriën. Bij de heg is men gestopt te tellen bij 10.,000. Er moesten toen te veel specimen van schimmels, insecten en bacteriën naar de Royal Society gestuurd worden om geïdentificeerd te worden. Een heg fungeert als windbreker, filtert de lucht, zorgt voor schaduw, beschutting, bescherming voor dieren; een plaats om te nestelen, voer en is een “verkeersweg” om veilig zonder luchtaanvallen van rovers je door het landschap te verplaatsen. En dan koelt hij de omgeving ook nog eens door verdamping en zet CO2 om in zuurstof. Daarbij is hij ook veel mooier dan prikkeldraad en 'last but not least', houdt hij die rare gevaarlijke heggenvlechters met hun middeleeuwse hakgerei van de straat.


Als je een heg leg snoei je eerst wat taken weg zodat je kunt werken zonder doorns in je gezicht. Dan zaag je de stam in tot iets meer dan de helft (zie foto), vervolgens hak je de stam in (zie foto). Op het laatst, als de overblijvende lip dun genoeg is om te buigen sla je verticaal in en wrik je. De lip die wortels en stam verbindt en zorgt dat de plant blijft leven, buig je nu om (zie foto). Dan worden eventueel staken geplaatst (voor de stabiliteit terwijl de nieuwe scheuten groeien) en dan afgevlochten met wilgentenen voor de stevigheid. En dan heb je een heg die staat als een huis.